音频游览 De koninklijke familie en het Malieveld

Voor steunbetuigingen aan het vorstenhuis is het Malieveld erg geschikt. Het bekendste voorbeeld ervan was wel de massale pro-Oranje demonstratie in 1918 na de oproep van Troelstra van Nederland weer een republiek te maken.

Voor of tegen Oranje: al in het tijdperk van de stadhouders laaide die kwestie regelmatig op. In 1814 werd Nederland zelfs een monarchie, maar hoe vanzelfsprekend was die staatsvorm nu werkelijk? Ook tijdens het koningschap Willem I, II en III werd die vraag regelmatig gesteld. De geboorte van Wilhelmina vormde vermoedelijk de voorlopige redding van de toen sterk wankelende monarchie. In het kamp van de grootste tegenstanders – de sociaal-democraten - besefte men dat de strijd ‘tegen een vriendelijke vrouwtje met lieve woordjes en een meisje met korte rokjes’ gedoemd was te mislukken. De sympathie van de massa lag bij die jonge vrouwen.
De socialisten zouden zich van de gewone bevolking vervreemden door op dat moment van de staatsvorm een issue te maken. Er waren wel belangrijkere dingen om zich mee bezig te houden.

Historisch oogenblik?
In 1918 vergat de sociaal-democratisch voorman Pieter Jelles Troelstra even deze wijze les die hij zelf in 1897 had verkondigd. In navolging van Duitsland en ook andere landen meende hij dat het ook in Nederland tijd was voor revolutie. Zo gek was het niet in die tijd om te menen dat de monarchie haar langste tijd had gehad. Op 12 november 1918 sprak Troelstra in Tweede Kamer toch enigszins aarzelend uit dat de sociaal-democratie ‘het historisch oogenblik in Nederland zou verzuimen’ als ze nu de macht niet overnam. Daarbij haalde hij fel uit naar de koningin.
De halfslachtige poging van een staatsgreep leek meer op een verzoek van aan de regering en de koningin om hun macht neer te leggen. Het resultaat was averechts: massaal keerde men zich tegen Troelstra.

Leve de koningin!
Op maandag 18 november stond het Malieveld propvol aanhangers van Oranje. In een open rijtuig lieten koningin Wilhelmina, prins Hendrik en prinses Juliana zich door de menigte toejuichen. Soldaten namen de plaats van paarden in.
Op paleis Noordeinde maakten de koningin en haar adviseurs zich wel degelijk grote zorgen. Wilhelmina liet haar gedachten over aftreden al gaan. Er heerste grote spanning in de stad en de hofhouding voelde zich geïntimideerd door de leuzen die werden geroepen en papiertjes en pamfletten die werden verspreid. Een vluchtplan voor Wilhelmina lag klaar; twee koffers met juwelen stonden gereed om mee te nemen zelf droeg hij 40.000 gulden aan contanten op zijn lichaam.

'Groote domheid'
Rondom paleis Noordeinde bevonden zich de beste soldaten van het land om een aanval op hare majesteit af te slaan. Vermomd als armoedzaaier, mengde de particulier secretaris F.M.L. baron Van Geen zich onder het gewone volk om de stemming in Den Haag te peilen. Het viel hem echter alleszins mee. Als Troelstra nu direct na de revolutie in Duitsland was toegeslagen, had hij grote kans van slagen gehad, meende Van Geen. Aangezien Troelstra ‘de groote domheid’ had begaan om slechts te waarschuwen, kon de regering tijdig maatregelen treffen en de stemming doen omslaan.