Museum Gewelfschilderingen in de Der Aa-kerk

De gotische vorm van de Der Aa-kerk bestaat sinds de 15e eeuw. De ruimte van Schip en koor wordt overspannen door gebogen constructies; de gewelven. De gewelven zijn gemetseld met baksteen. De bakstenen steunen zijdelings tegen elkaar. Hierdoor ontstaat een zeer sterke constructie die de drukkrachten van de kerk opvangt.

De gewelven werden tussen 1465 en 1495 beschilderd. De schilderingen zijn op de gewelven zijn aangebracht, omdat in de middeleeuwen de gewone mensen niet konden lezen en ze op deze manier het Bijbelse verhaal konden begrijpen. Het gaf de kerk ook een kleurrijke en rijke uitstraling.

In de Martinikerk zijn de gewelven ook beschilderd met fragmenten uit het eerste deel van het leven van Christus. Hier in de Der Aa-kerk het laatste deel van het bijbelse verhaal. In de kruisarmen zijn de in Nederland zeldzame weergave van de Arma Christi te zien, de lijdenswerktuigen van de heer. In de andere gewelven zijn de Emmäusgangers, de Hemelvaart, de opstanding en de uitstorting van de Heilige Geest te zien. De Hemelvaart is geschilderd rond een hemelgat om de Hemelvaart letterlijk te kunnen uitbeelden.

De schilderingen zijn een tijd verborgen geweest. In het Noorden van een omslag plaats van het katholicisme naar het protestantisme. In 1595 werden tijdens deze reformatie de gewelven witgekalkt om de kerk een sobere uitstraling te geven volgens het protestantisme. In het koor werd rond 1603, spoedig na de reformatie, ook een serie bijbelteksten op cartouches aangebracht om het nieuwe protestantse karakter van de kerk te benadrukken. Deze vindt u nog altijd in het koor.

Door de witsellaag zijn de gewelfschilderingen echter al die tijd wel intact gebleven. Eeuwen later, in de vorige eeuw, zijn ze weer ontdekt. Tijdens de restauratie van de Der Aa-kerk in 1975 kwamen bij onderzoek van de gewelven in schip en dwarspand onder de dikke witsellagen tot verrassing de schilderingen weer tevoorschijn. In het koor waren deze zo slecht van kwaliteit dat deze weer verborgen zijn onder een nieuwe witsellaag. Hiermee heeft het koor haar protestantse uitstraling behouden. In het schip is gekozen om op gewelfhoogte de kleurrijke katholieke uitstraling terug te brengen. De restanten van schilderingen die nog zichtbaar waren in het schip zijn weer gerestaureerd.

Op het gewelf bij de toren, boven het orgel, ziet u geen schilderingen. Deze zijn verloren gegaan bij de instorting van de toren in 1671. De toren heeft in haar val dit gewelf meegenomen. Na de restauratie zijn wel nieuwe sierschilderingen op de ribben van de gewelven aangebracht zoals ze er ooit moeten hebben gezeten. Ook op de pilaren zijn opnieuw kleine stukken met baksteenimitatiebeschildering aangebracht. Vroeger waren alle pilaren waarschijnlijk zo kleurrijk beschilderd.